امام زمان خویش را بهتر بشناسیم

به کوشش محمد موسی زکی

قال الله الحکیم فی کتابه الکریم:ونرید ان نمن علی الذین استضعفوافی الارض ونجعلهم ائمه ونجعلهم الوارثین.(قصص-5). من مات ولم یعرف امام زمانه مات میته  جاهلیه.

وقایع زندگی ائمه اطهار(ع) می تواند شیوه های درست زندگی و كسب فضایل اخلاقی و انسانی به عنوان پایه های كمال آدمی را آموزش دهد و مناسب ترین الگو برای جویندگان راه سعادت و حقیقت باشد.

نخستین گام در شناخت شخصیت امامان معصوم(ع)، آشنایی با وقایع دوران زندگی آنانست كه در این مقال مرور كوتاهی به مجموعه رخدادهای زندگی حضرت مهدی(عج)  داریم تا دوستداران ایشان بیشتر با ساحت مقدس حجت حق آشنا شوند.

 پدر و مادر   

پدر بزرگوار آن حضرت امام حسن عسكری(ع) یازدهمین امام شیعیان است كه در سال 232 ه.ق در شهر مدینه چشم به جهان گشود و در 22 سالگی مسوولیت امامت و رهبری امت اسلامی را به عهده گرفتند و به مدت شش سال، به رغم سخت گیری های خلفای عباسی به ارشاد و تربیت مردم پرداختند، و سرانجام به دست معتمد عباسی در سال 206 هجری قمری  به شهادت رسیدند.

مادر امام زمان(عج) بنابر قولی بانوی بسیار بزرگواری از نوادگان 'شمعون' یكی از حواریون حضرت عیسی(ع) است. از وی با نام هایی چون 'نرجس خاتون'، 'سوسن'، 'مریم' و 'ریحانه' یاد شده است.

این بانوی پاكدامن، به صورت معجزه آسا، از روم به مدینه منتقل  شد و آن گاه، تحت نظر حكیمه خاتون دختر امام جواد(ع) و عمه حضرت امام حسن عسكری(ع) كاملا با تعالیم اسلامی آشنا شد و به جهت برخورداری از كمالات والای معنوی به افتحار همسری امام یازدهم(ع) نایل آمده و در همان سال اول ازدواج، حضرت مهدی(عج) از ایشان متولد گردید.

به روایتی، این بانوی پرهیزگار در سال 261 ه.ق و بنابر نقل دیگری، یك سال پیش از شهادت حضرت عسكری(ع) از جهان رخت بربسته اند. قبر شریفشان در كنار مرقد مطهر امام یازدهم (ع) در سامرا واقع شده است.

این بانوی بزرگوار در تقوا و آراستگی به فضایل اخلاقی به جایی رسیده بودند كه حكیمه خاتون عمه حضرت امام حسن عسكری(ع) كه خود از بانوان با عظمت خاندان امامتند، او را بر خود مقدم داشته می فرمود: تو بانوی من و خاندانم هستی و با جان و دل خدمتگزاریت  رامی كنم.

  تولد

ای شیعیان بار دگر

در بین ابنای ابشر

   ازسامره شد منتشر

کامد امام منتظر

راجی بگو بر دوستان

  مردوزن وپیروجوان 

مسرور باشید شادمان

چون آمده صاحب زمان

بقیه الله آمده

   خلیفه الله آمده

برای انقاذ شما,سفینه الله آمده

 پنج ساله شد در سامره

پنهان شد از چشم بشر

 هفتاد سال ازیک مقر

  باچهار مرد معتبر

  می گفت احکام وخبر

  می کرداظهار نظر

  برانس وجن وخیر وشر

از آنجا كه خلفای عباسی از طریق روایات فراوانی، كه از پیامبر اكرم(ص) نقل شده بود، می دانستند كه به زودی در خاندان اهل بیت(ع) فرزندی متولد خواهد شد كه اساس حكومت های ظالمانه را از ریشه ویران خواهد ساخت، لذا سال ها پیش از تولد امام مهدی(عج)، ائمه را همواره تحت نظر داشتند تا از تولد چنین مولودی جلوگیری به عمل آورند.

به همین علت، مساله تولد امام زمان(ع) همانند جریان تولد حضرت موسی(ع) از دیده مردم و سردمداران خلافت عباسی، به رغم گماردن ماموران پیدا و پنهان و جست وجوهای فراوان در نهان بود. اما آنچه مسلم است آن حضرت در روز جمعه 15 شعبان سال 255 ه.ق در سامرا چشم به جهان گشودند.

گرچه حضرت امام حسن عسكری(ع) پس از تولد فرزند بزرگوارشان، برای جلوگیری از وقوع اختلافات بعدی او را به برخی شیعیان مورد اعتماد نشان دادند و مساله جانشینی و امامت او را پس از شهادت خود به آنان گوشزد كردند، اما برای اینكه وجود مقدس حضرت مهدی (عج) از خطر دستیابی خلیفه عباسی در امان باشند، او را از دیدرس مردم دور ساختند.

بدین منظور، چهل روز پس از تولد، ایشان را به محل نامعلومی فرستادند و بعدها نیز او را به مدینه منتقل كردند تا در كنار مادر بزرگ حضرت عسكری كه بانوی بسیار بزرگواری بود، به صورت ناشناس زندگی كنند.  

یادونام  امام(عج)  

امام زمان (ع) یک نام اصلی دارد ونام های دیگری که  به عنوان نام از آن ها یاد می شود در حقیقت آن ها لقب وکمالات وسجایای امام است، حالا که  امام زمان (ع) القابی دارد که به آن ها نام می گویند،یکی ازآن نام ها قائم است وقتی که نام قائم رابرای امام زمان (ع)می شنویم مستحب است ازجا قیام کنیم.

تاشروع غیبت کبری شیعیان وظیفه داشتند نام اصلی امام زمان (ع) را به طورکامل نگویند وننویسندولی بعدازتمام شدن غیبت صغری( 69سال) دیگراین وظیفه نیست وحالاکه درغیبت کبری به سر می بریم دیگروظیفه نداریم که اسم امام زمان رابه زبان نیاوریم و به صورت کامل جایی ننویسیم. درمورد اینکه فلسفه ی تعطیلی این وجوب درزمان غیبت کبری چیست؟

دراین زمان دیگرخطری امام زمان (ع)راتهدیدنمی کند.

ظهورامام زمان ونام او درشریعت های قبل از شریعت اسلام وجود داشته ودرزمان همه ی انبیاء نام امام زمان بوده منتهی ممکن است که به نام امام زمان آن هایادنکرده باشند، بعضی هاگفته اندمنجی بعضی هاگفته اندمهدی بعضی هاگفته اندهادی بعضی هاگفته اند مصلح.  کتب  آسمانی  که الآن دردست ماست ولوکتاب اسلام ومسلمانان نیست درآن ها بشارت آمدن مصلح  داده شده، تورات کتاب آسمانی است که چهارنفرازاصحاب حضرت  عیسی اورا مکتوب کرده وبه نام همان چهارنفرچهارنسخه تورات وجود دارد که در این نسخه ها  یادی ازمنجی ویادی ازهادی ویادی ازمصلح جهان بشریت شده منتهی  مردمی که پیروحضرت عیسی است (مسیحی ها)می گوینداین منجی حضرت عیسی است، شیعه می گویداین منجی امام دوازدهم ماست، اهل سنت می گویندکه یک منجی ویک مصلحی می آیدولی اوکسی  نیست که شیعه می گوید.

دعابرای امام زمان(عج)  

دعابرای سلامتی امام زمان مستحب است. ممکن است این جایک شبه پیش بیاید: آیا دعا برای سلامتی امام زمان (ع)لازم است؟خدا خودش فرموده که من یک کسی را به عنوان ذخیره در آخر  عصر انسانیت ودر آخر ز

مان حضور انسان درزمین به ودیعه گذاشتم و رسول خدا هم فرموده که اگر یک روز از عمرانسان بر روی کره ی زمین بماند، آن روز حضرت قائم ظهور می کند وما این ها را که می فهمیم ویقین داریم که این وعده های الهی صادق و حقیقت است، چه لازم است که ما برای سلامتی امام زمان دعاکنیم ؟ این یک شبه و یک سوال است که ممکن است برای ما باشد. اما جواب سوال:جواب این است که اگر ما دعاهایی را می خوانیم برای سلامتی امام زمان که می گوئیم مثلا :اللهم کل ولیک الحجه بن الحسن صلواتک علیه... ویا...این ها اظهار محبت به امام زمان است، همانطور که صلوات فرستادن اظهار محبت به پیغمبر وآل او است والاﱠ پیغمبرو آل پیغمبر به صلوات ما نیازی ندارد. ما در صلوات می گوئیم اللهم صل علی محمد وآل محمد (خدایا درود بفرست بر محمد وآل محمد)، پیغمبر  مقرب خداست نیازبه دعای ماندارد.   

 غیبت صغری

در سال 260 ه.ق حضرت امام حسن عسكری(ع) به دست خلیفه عباسی شهید شدند. از این پس، دوره جدیدی از زندگی امام مهدی(عج)، كه به 'غیبت صغری' معروف است، آغاز شد. این دوره حدود 69 یعنی تا سال 329 هجری طول كشد.

گرچه در این مدت به خاطر برخی مصالح، از جمله در امان ماندن از خطراتی كه جان آن حضرت را از سوی دشمنان تهدید می كرد، امام(ع) از نظرها پنهان بودند، اما حضرت تعدادی افراد وارسته و با تقوا را به عنوان نایب خاص خود به مردم معرفی كردند تا هر یك از ایشان سووالات و مشكلات خود را به وسیله آنان به حضرت مهدی(عج) برسانند و از طریق امام پاسخ دریافت كنند. نواب دوره غیبت صغری چهار نفر بودند كه به ترتیب عبارتند از:

1 - ابو عمرو، عثمان بن سعید، كه از سن 11 سالگی در حضور ائمه قبلی مشغول خدمت بوده و از اصحاب مورد اعتماد امام هادی(ع) و امام عسكری(ع) محسوب می شوند. وی از سال 260 تا 267 ه.ق منصب نیابت امام زمان(عج) را عهده دار بود.

2 - ابوجعفر محمد بن عثمان؛ وی فرزند نایب اول امام عصر(عج) است كه از سال 267 تا 305 ه.ق عهده دار منصب نیابت خاص بود.

3 - ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی؛ این عالم بزرگوار از سال 305 ه.ق تا 326 ه.ق یعنی حدود 21 سال نیابت امام عصر(عج) را عهده دار بود.

4 - ابوالحسن علی بن محمد سیمری؛ وی حدود سه سال یعنی از سال 326 تا 329 ه.ق به عنوان نایب خاص امام(عج) به انجام وظیفه مشغول بود.

نواب خاص دوره غیبت صغری در غیاب امام به انجام برخی وظایف از جمله زدودن شك و حیرت مردم درباره تولد امام زمان(عج)، حفظ امام از خطراتی كه او را تهدید می كند از راه پنهان داشتن مكان او، پاسخگویی به پرسش های فقهی و اعتقادی مردم، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت، آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت كبری و كمك به نیازمندان و توزیع وجوه شرعی مشغول بودند.

  غیبت كبری

در سال 329 ه.ق و به دنبال رحلت چهارمین نایب خاص امام زمان(عج)، دوره غیبت صغری به پایان رسید و از این پس دوره غیبت كبری، كه در آن نایب خاصی از سوی امام تعیین نشده است، آغاز شد.

در این دوره از تاریخ حیات بشری، فقهای عظام از سوی ائمه اطهار(ع) و از جمله امام مهدی (عج) به عنوان نایبان عام مسوولیت رهبری سیاسی و پاسخگویی به مسایل فكری و اعتقادی مردم را عهده دار هستند و همین مساله منشا و ریشه 'ولایت فقیه' در نظام سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی محسوب می شود.

  فلسفه غیبت  

همانگونه كه هیچ امری در نظام هستی بدون علت نیست، غیبت امام زمان(عج) هم برای خود علل و ادله ای دارد و برای آن چندین دلیل در روایات ذكر شده است از جمله، امتحان و آزمایش مردم، حفظ وجود امام(عج) از خطرات كه او را تهدید می كرد، فراهم شدن زمینه آمادگی فكری و فرهنگی و روانی در مردم برای تشكیل حكومت جهانی.